Een gebruikersnetwerk rond het renovatie- en heropeningsproject van de Beurs van Brussel

Context

De Beurs van Brussel werd tussen 1869 en 1873 gebouwd als onderdeel van de ontwikkeling van de centrale lanen. Door de jaren heen nam de financiële activiteit in het gebouw af, en in 2014 verlieten de laatste medewerkers het pand, waarna het definitief werd gesloten.

In 2023 ging een omvangrijk restauratie- en renovatieproject van start. Belangrijke fasen in dit project omvatten de transformatie van het monumentale middenschip tot een openbare galerij, een interactieve tentoonstelling over Belgisch bier en de restauratie van de archeologische site ‘Bruxella 1238’. Daarnaast omvatte het project de renovatie van de grote hal op de gelijkvloerse verdieping, de belangrijkste salons op de bovenverdiepingen, evenals de gevels, daken en decoraties van de belangrijkste ruimten in het historische beursgebouw.

Er werden ook hedendaagse architecturale aanpassingen gedaan, zoals het verbreden van de ingangen aan de zijgevels, de vernieuwing van de verticale toegangsroutes, een nieuwe monumentale trap van de benedenverdieping naar de tweede verdieping en een dakterras op de vierde verdieping. Verder werd er een kunstwerk in mozaïek en granito aangebracht op de vloeren van het grote middenschip op de eerste verdieping, en drie kroonluchters onder de zuilengang aan de zijde van het Beursplein, evenals een kroonluchter onder het fronton aan de Zuidstraat.

Doelstellingen

Met de renovatie van de Beurs in 2023 was het doel om het gebouw beter te presenteren en toegankelijk te maken voor iedereen. De toegankelijkheid werd benaderd vanuit diverse mogelijkheden voor het gebruik van de openbare ruimte, zowel voor spontane als geplande activiteiten. Het doel was dat iedereen van deze nieuwe openbare ruimte gebruik zou kunnen maken. Een belangrijke vraag was het verbeteren van de toegankelijkheid voor mensen met beperkte mobiliteit, door het toevoegen van een nieuwe zijingang en verticale circulatie die toegang geeft tot verschillende verdiepingen, inclusief de archeologische site ‘Bruxella 1238’.

Naast economische, toeristische en co-workingactiviteiten is de Beurs ook bedoeld als openbare ruimte, met een centrale galerij met zitbanken, openbare toiletten en een tentoonstellingsruimte. Om na te denken over de visie en het gebruik van deze openbare ruimte werd een netwerk van potentiële gebruikers uitgenodigd om de toekomstige invulling te verkennen.

Mobilisatie en werving

Een lijst van potentiële gebruikers werd samengesteld door lokale verenigingen in de omgeving van de Beurs te identificeren, evenals verenigingen met specifieke culturele, sociale of economische kenmerken die mogelijk interesse zouden hebben in het organiseren van activiteiten voor een gericht publiek. Met elk van deze veertig verenigingen werd contact opgenomen per e-mail en telefoon.

Participatievorm

Voor het ontwerp van het participatieve proces werd de placemaking-methode toegepast. Deze methode bestaat uit vijf stappen:

• Locatie en belanghebbenden bepalen
• Ruimte evalueren en onderwerpen van discussie vaststellen
• Gezamenlijke visie en actieplan ontwikkelen
• Kortetermijnexperiment uitvoeren
• Voortdurende evaluatie en langetermijnevaluatie

Na het samenstellen van de lijst met belanghebbenden werden de deelnemers uitgenodigd voor een eerste locatiebezoek. Vervolgens werd er nagedacht over mogelijke toepassingen van de openbare ruimte. Resultaat: een lijst van 73 mogelijke activiteiten die in de Beurs georganiseerd zouden kunnen worden.

Tegelijkertijd nam het beursteam contact op met drie vergelijkbare locaties: Paris 104, de Hallen in Amsterdam, en Les ateliers des Capucins in Brest. Uit deze uitwisselingen kwam naar voren dat geen van deze locaties een strikt gebruikersreglement hanteert.

Tijdens de tweede workshop werden services voor organiserende verenigingen en aanbevelingen voor samenleven geformuleerd.

In de derde workshop werd een missie gecreëerd en werden ‘pijlers’ geïntroduceerd als basis voor het functioneren van de Beurs.

Vervolgens werden de verenigingen uitgenodigd om activiteiten voor te stellen voor de heropening van de Beurs.

Tijdschema:

• 16/03/2023: eerste bezoek aan de Beurs
• 17/03/2023: workshop 1 “Mijn ideeën en wensen voor de Beurs”
• 21/04/2023: workshop 2 “Diensten en samenleven in de Beurs”
• 12/05/2023: workshop 3 “De pijlers van de Beurs”
• 09/09/2023: officiële opening

Resultaten en gevolgen

Tijdens een ontbijt op 05/12/2023 werd een kandidaatoproep gelanceerd voor de 40 verenigingen die het participatieve proces hadden doorlopen, met als doel een beheerscomité op te richten. Dit comité zal bestaan uit het dagelijkse team van de Beurs, aangevuld met zes burgers:

• Drie vertegenwoordigers van verenigingen of geëngageerde burgers
• Een economische speler
• Twee burgers met expertise in participatie/inclusie

Dit beheerscomité vormt de eerste pijler waarop de werking van de Beurs is gebaseerd. Het comité waarborgt de naleving van de missie en het gezamenlijk ontwikkelde beheerskader.

Daarna wordt het hele netwerk van actoren dat aan het participatieve proces heeft deelgenomen, uitgenodigd om activiteiten te organiseren in de Beurs. Deze activiteitenorganisatoren vormen de tweede pijler van de Beurs. De derde pijler bestaat uit mensen die graag op de hoogte blijven van activiteiten.

Een jaarlijkse evaluatie van het functioneren van deze openbare ruimtes met de belanghebbenden wordt voorzien.