Een burgerpanel bij een architectuurwedstrijd voor de Bockstaellaan in de Stad Brussel

Context

In de Bockstaelwijk zijn in het kader van het duurzame wijkcontract een aantal projecten gestart, waaronder de heraanleg van het Bockstaelplein, het park “lijn 28”, de heraanleg van de Fransmanstraat en de Pocket Parks. Na deze veranderingen is het nu aan de beurt aan de Bockstaellaan voor een facelift. Deze laan is een van de belangrijkste verkeersaders in de wijk.

De herinrichting biedt de mogelijkheid om opnieuw na te denken over het delen en de kwaliteit van de openbare ruimte. Vandaag nemen het doorgaand verkeer en geparkeerde voertuigen de meeste ruimte in beslag. Andere vervoerswijzen en het gebruik van de openbare ruimte (voetgangers, fietsers, ...) komen op de tweede plaats.

Om ervoor te zorgen dat de herinrichting voldoet aan de behoeften van de bewoners en gebruikers van de wijk, werd een burgerpanel in de jury opgenomen. Deze jury, bestaande uit vertegenwoordigers van Beliris, BMA, Brussel Mobiliteit, Leefmilieu Brussel, Urban en de Stad Brussel, is verantwoordelijk voor het aanstellen van een studiebureau voor de toekomstige herinrichting van de Bockstaellaan. De verschillende belanghebbenden zullen in consensus een beslissing nemen.

Doelstellingen

Beliris heeft als opdrachtgever drie grote uitdagingen geïdentificeerd voor de herinrichting van de Emile Bockstaellaan:

• De veiligheid verbeteren voor iedereen door aanpassingen te doen volgens Good Move en de snelheid van auto's te verlagen;
• Hitte-eilanden bestrijden door landschapsinfrastructuren te verbeteren en te versterken en regenwater te beheren;
• De kwaliteit verbeteren van de openbare ruimten, rekening houdend met de commerciële dynamiek van de wijk.

Het volledige tracé bestaat uit drie delen, elk met zijn eigen unieke kenmerken en verschillende inrichtingsprofielen. De herontwikkeling van de laan moet een samenhang vertonen en tegelijkertijd voldoen aan de specifieke ontwikkelingsbehoeften van elk deel.

Mobilisatie en werving

Een burgerpanel van zeven mensen werd gerecruteerd op basis van directe contacten door coöptatie, om verschillende lokale groepen te vertegenwoordigen. Het panel bestaat uit drie vertegenwoordigers van verenigingen (Box120, Nekkersdal, Maison de la Création), één school (Ecole Léopold 1er), twee buurtbewoners (waaronder een willekeurig lid uit de wijkraad van Laken) en één handelaar.

Participatievormen

Dit waren de verschillende fasen van het participatieproces:

• Midden september: mobilisatie van burgers.
  Aangezien er geen publiciteitsmaatregelen waren, was het helaas moeilijk om publiek te mobiliseren.
• 05/10/2023: vergadering burgerpanel: verkenning van de opdracht, uitleg over de werking van de Open Jury.
• 30/11/2023: vergadering burgerpanel: presentatie van samenvattingen van offertes, voorbereiding van vragen tijdens de jury.
  Om de burgers voor te bereiden, kregen ze toegang tot samenvattingen van de offertes, door middel van posters. Ze hadden geen toegang tot de volledige offertes, om mogelijke lekken te voorkomen. Dat maakte het echter niet eenvoudig om de offertes te begrijpen.
• 07/12/2023: Open Jury.

De beraadslagingsprocedure van de Open Jury was methodisch gestructureerd om een eerlijke en participatieve beoordeling van de architectuurprojecten te garanderen. In eerste instantie kreeg elk architectenbureau de kans om zijn project in detail te presenteren. Na deze presentaties was er een interactieve dialoog tussen de juryleden en de burgers, met interessante vragen en antwoorden. De burgers deelden vervolgens hun voorkeuren en gaven zo een voorlopige indicatie van hun favoriete projecten.

Een belangrijk moment in de beraadslagingen was de eerste technische uitwisseling tussen de juryleden en de burgers, die leidde tot de unanieme afwijzing van twee voorstellen. Om de meningen van de burgers in overeenstemming te brengen met de overblijvende opties, werd een beoordelingssysteem met sterren gebruikt, waarbij iedere burger drie sterren toekende aan de drie overblijvende voorstellen. Deze fase vergemakkelijkte de verdere debatten en maakte een genuanceerdere beoordeling van de projecten mogelijk.

Ten slotte werden de drie overgebleven voorstellen onderworpen aan een diepgaande bespreking door de voltallige jury, waarbij de voordelen van elk project zorgvuldig werden bestudeerd. Deze collectieve analyse was doorslaggevend bij het nemen van de uiteindelijke beslissing en weerspiegelt een weloverwogen consensus en samenwerking tussen professionals en betrokken burgers. De transparantie en inclusiviteit van dit proces illustreert de toewijding van de Open Jury aan een architectuur die beantwoordt aan de behoeften en wensen van bewoners en gebruikers van de wijk.

Resultaten en gevolgen

De jurybeslissing werd in consensus genomen. Dit betekent dat elke belanghebbende een stem had en dat het aan hen was om te beargumenteren waarom ze voor een van de gepresenteerde opties kozen. Dit proces stelde hen in staat om de argumenten van de anderen volledig te begrijpen en hun eigen aanvankelijke keuze te heroverwegen na het lezen van de offertes en het beluisteren van de presentaties.

Er is sprake van een positieve spiraal van betrokkenheid van burgers. Aangezien een burgerpanel betrokken was bij het besluitvormingsproces, boden de meeste architectenbureaus ook aan om ook in de verdere fases met een burgerpanel te werken. Dit is ook het geval voor het winnende bureau.

Uiteindelijk werd uit de ingediende offertes een ambitieuze keuze gemaakt. Het is belangrijk dat deze keuze niet alleen op de panelleden wordt geprojecteerd. Een deliberatief proces is niet eenvoudig uit te leggen. In de communicatie bestaat het risico dat de keuze wordt gevalideerd door te zeggen dat een burgerpanel betrokken was bij de beslissing, en bestaat er dus een risico op instrumentalisering. Hoewel het burgerpanel werd geraadpleegd, was het niet als enige verantwoordelijk voor de uiteindelijke beslissing.