Beschrijving:

Een digitaal participatieplatform is een tool die burgers, belanghebbenden of andere betrokkenen in staat stelt om mee na te denken, hun mening te geven of actief deel te nemen aan projecten en overheidsbeleid.

Digitale tools, ook wel ‘civic tech’ genoemd, omvatten enkele softwarepakketten en platformen voor het organiseren en aanbieden van tools voor burgerparticipatie. Meestal gaat het om veelzijdige online participatieplatformen, die in uiteenlopende contexten en voor verschillende doelen gebruikt kunnen worden. Ze kunnen een fysiek participatie-instrument aanvullen, maar ook volledig zelfstandig functioneren.

Het opzetten van zo’n platform lijkt op het eerste gezicht complex, maar het kan eenvoudig worden aangepakt door een aantal algemene fasen te volgen, zoals hieronder beschreven.

Doelstellingen:

Digitale platformen bieden niet alleen communicatiekanalen om informatie te delen, maar creëren ook mogelijkheden voor participatie door mensen in staat te stellen te reageren op voorstellen, ideeën in te dienen, te stemmen of enquêtes in te vullen. Daarnaast bieden ze ruimte voor dialoog en zelfs samenwerking tussen burgers onderling. Ze streven er ook naar de transparantie te vergroten door inzichtelijk te maken hoe beslissingen worden genomen en hoe bijdragen worden gebruikt.

Online platformen kunnen op zichzelf als participatietool worden gebruikt. Bijvoorbeeld als onderdeel van een online raadpleging om ideeën van burgers te verzamelen over een wijkvernieuwingsplan.

Ze kunnen echter ook gekoppeld worden aan andere participatieve processen. Bijvoorbeeld om het werk van een burgervergadering te organiseren of om het beheer van een burgervergadering te coördineren.

Deliverables en resultaten :

Dit zijn de meest voorkomende functies op deze online platformen:

• Voorstellen formuleren
• Stemsysteem om te kiezen of te rangschikken
• Collaboratieve redactie
• Bespreking en opmerkingen
• Enquêtes en polls ontwerpen
• Projecten monitoren en nieuws publiceren

Door een online platform voor burgerparticipatie op te zetten, kun jemeetbare gegevens verzamelen voor het analyseren van de burgerbetrokkenheid (aantal voorstellen en opmerkingen, aantal deelnemers, aantal stemmen, ...), terwijl je inclusie vergemakkelijkt via digitale middelen. Hoewel via digitale participatie misschien niet alle doelgroepen bereikt worden (en misschien zelfs meer doelgroepen uitgesloten worden), zorgt het voor een breder en diverser bereik dan wanneer participatie uitsluitend ‘offline’ plaatsvindt.

Een online platform maakt het mogelijk om consultatieruimten en -momenten open te stellen voor meer mensen, ongeacht tijd of plaats. Het vervangt  fysieke bijeenkomsten niet. Die blijvenbelangrijk zijn voor collectief leren, uitwisseling en beraadslaging, maar het versterkt ze door een continue betrokkenheid te ondersteuenen. Zo kan  een groep burgersook tussen twee bijeenkomsten door of na afloop van een proces actief blijven en verder samenwerken.

Vóór

De doelstellingen van het platform bepalen

Eerst en vooral moet je de behoeften en de doelstellingen van het online participatieplatform bepalen, net als het publiek waarvoor het bedoeld is. Enkele kernvragen helpen daarbij:

• Waarvoor zal het platform worden gebruikt?
• Welke deelnamemodaliteiten worden voorzien?
• Welke vormen van participatie wil je aanmoedigen?
• Welke soorten actoren zullen bijdragen aan het proces?
• Welke functies zijn nodig om de betrokkenheid van gebruikers te faciliteren?

Aan de hand van de antwoorden kun je de meest geschikte oplossing kiezen. In dit stadium kan het ook nuttig zijn om een steekproef van burgers, als toekomstige gebruikers van het platform, te betrekken. Dit helpt om hun verwachtingen op het gebied van online participatie te begrijpen en ervoor te zorgen dat de tool geschikt is om de gewenste doelstellingen te bereiken.

Het kan eenvoudiger zijn om mensen te benaderen die al betrokken zijn bij participatieve initiatieven, bijvoorbeeld via een adviesraad of een burgervergadering. Tegelijk kan het nuttig zijn om via  andere communicatiekanalen ook nieuwe doelgroepen te bereiken.

Een platform kiezen en uitbesteding overwegen

Zodra de doelstellingen van het platform duidelijk zijn, volgt de keuze van het platform zelf en, indien nodig, een dienstverlener om mee samen te werken. De meeste platformen op de markt bieden een vergelijkbare basisfunctionaliteit, maar verschillen in geavanceerdere of specifieke functies.

Een van de bekendste open-source platformen  is ‘Decidim ’[1]. Dit platform werd aanvankelijk door de gemeente Barcelona ontwikkeld, maar is intussen wereldwijd beschikbaar en wordt voortdurend verbeterd dankzij een actieve gebruikerscommunity.

In België maakt bijvoorbeeld de Federale Overheidsdienst Beleid & Ondersteuning (BOSA) gebruik van deze technologie via het platform ‘mijnopinie.belgium.be‘. Andere veelgebruikte online platformdiensten in België zijn: BPart, Go Vocal (CitizenLab), Fluicity, … In Frankrijk heeft de vereniging ‘Décider Ensemble’ een observatorium voor civic tech en digitale democratie, met analysenota’s over verschillende dienstverleners inzake digitale participatie en een lijst van dienstverleners.

Afhankelijk van je bestaande interne competenties heb je meer of minder ondersteuning nodig om het platform voor te bereiden, te implementeren, te begeleiden en te beheren. Het kan daarbij relevant zijn om een vergelijkende analyse uit te voeren op basis van jouw situatie, om het platform te vinden dat het beste past bij jouw behoeften, rekening houdend met je budget, eventuele technische vereisten van je IT-afdeling of andere belangrijke criteria (toegankelijkheid, gebruikersinterface, gebruikerslicentie, ...)

De inhoud van het platform voorbereiden

Een online participatieplatform kan een grote hoeveelheid informatie bevatten, verspreid over verschillende pagina’s en secties: startpagina, presentatie van het participatieproces, uitleg over de aangeboden participatiemiddelen (ideeën indienen, stemmen, polls, ...), wettelijke kennisgeving, privacyverklaring, gebruiksvoorwaarden van het platform, ...

De structuur van het platform, toegankelijk via het administratiedashboard, maakt het mogelijk om alle teksten, afbeeldingen, documenten en multimediate organiseren en voor te bereiden. Denk eraan dat alle inhoud, , indien nodig, moet worden vertaald voordat ze wordt gepubliceerd.

Houd bij het opstellen van deze inhoud rekening met een duidelijke taal die toegankelijk is voor iedereen, afgestemd op de diversiteit  van de toekomstige gebruikers van het platform.

Beheerders van het platform opleiden 

Hoewel de meeste participatieplatformen toegankelijk en gebruiksvriendelijk zijn, is het beheer ervan niet altijd evident.. Het kan soms even duren voordat je het administratiedashboard onder de knie hebt. Dus is het belangrijk om ervoor te zorgen dat de verantwoordelijken voor het beheer van het platform volledig begrijpen hoe het werkt en welke instellingen en opties beschikbaar zijn.

Het platform testen

Voordat je het platform publiekelijk uitrolt, moet je nagaan of alles goed werkt. Nodig hiervoor  een aantal testers uit, bijvoorbeeld collega’s of burgers, om het platform te verkennen. Zij kunnen door alle pagina's van het platform bladeren en de eventuele bugs, inconsistenties of vertaalproblemen opsporen.

Tijdens

Administratie en moderatie

Tijdens de gebruiksfase van het platform is het belangrijk om regelmatig activiteiten te organiseren die de participatie van burgers stimuleren. Daarom zijn begeleiders en moderatoren nodig die toezicht houden op de inhoud die door gebruikers van het platform wordt geplaatst. Zij waken erover dat de uitwisselingen constructief en respectvol verlopen, bieden technische ondersteuning en reageren op vragen of mogelijke opmerkingen van burgers.

Vergeet bovendien niet te zorgen voor het IT-onderhoud van het platform, waaronder regelmatige software-updates, om een goede werking en maximale veiligheid te garanderen.

De nood aan begeleiding en moderatie varieert naargelang het platform: wil je  vooral individuele meningen verzamelen, uitwisselingen tussen individuen mogelijk maken of om stemmen over ideeën of voorstellen? Elk type gebruik vraagt een ander niveau van opvolging en moderatie

Communicatie met het grote publiek

Om het platform levendig en zichtbaar te houden, is goede communicatie met het brede publiek essentieel. Stimuleer dus de actieve deelname van burgers aan het platform aan via de communicatiekanalen waarover je beschikt: verslagen, affiches, nieuwsbrieven, sociale media, ...

Na

Gegevensanalyse

Aan het einde van de gebruiksperiode van het platform worden eerst de verzamelde gegevens geanalyseerd. Afhankelijk van je project kan het gaan om burgervoorstellen, stemresultaten, enquête‑uitslagen, projectcommentaar, ... Identificeer de algemene trends, de belangrijkste aandachtspunten en kerncijfers, zodat je de opvolging van de resultaten van het platform kunt voorbereiden. Uiteraard kan het, afhankelijk van het verloop van je project, ook nodig zijn om voorstellen, stemmen en andere bijdragen tijdens het proces te analyseren. 

Monitoring van de resultaten

Op basis van de analyse van de gegevens die via het platform zijn verzameld, moet je vervolgens de opvolging van het participatieproces plannen. Dit kan bijvoorbeeld door  een publieke presentatie van de aanbevelingen of door het starten van de implementatie van de ingediende voorstellen.

Het online platform kan ook worden gebruikt om te rapporteren over de voortgang van projecten die voortkomen uit het online participatiesysteem. Het is belangrijk om transparant te blijven communiceren over hoe de bijdragen van burgers zijn meegenomen in de uiteindelijke beslissingen.

Het platform archiveren

Of het online platform al dan niet wordt hergebruikt voor toekomstige participatieprocessen , het is essentieel om  de startpagina bij te werken aan het einde van het project. Hierop kun je uitleggen wat er met het project gaat gebeuren en wat er nu mogelijk is op het platform. Zo vermijd je de indruk dat het platform verwaarloosd wordt.

Evaluatie

Na afloop van het project is het altijd nuttig om het onlineplatform te evalueren en zeker de impact ervan op het participatieproces na te gaan. Het verzamelen van feedback van gebruikers is een zeer goed startpunt om te beoordelen wat goed werkte, wat verbeterd kan worden en hoe toekomstige participatietrajecten kunnen worden geoptimaliseerd.

Meer info: 

* [1] Om meer te weten over dit platform Decidim en zijn geschiedenis, werden in februari 2025 in Brussel twee conferenties gehouden tijdens Fosdem’25 (Free and Open source Software Developers' European Meeting)  

- Carolina Romero Cruz, “How a city platform became a global community”, Fosdem 2025, Brussels, bekijk online: (video); (presentatie)

- Nil Homedes, Andrés Pereira de Lucena, “Free/libre/open-source software (FLOSS), FLOSS as a public policy: The case of Decidim”, Fosdem 2025, Brussels, bekijk online: (video); (presentatie)