Vooruit met de wijk: steun aan duurzame burgerprojecten

Context

De gewestelijke overheidsdienst Leefmilieu Brussel lanceerde in 2008 een projectoproep voor ‘Participatieve duurzame wijken’. Dit project is sindsdien geëvolueerd en in 2016 omgedoopt tot het initiatief ‘Vooruit met de wijk’. Het initiatief ondersteunt collectieve burgerinitiatieven die, samen met hun buren, transitieprojecten willen ontwikkelen op wijkniveau.

De gesteunde burgerprojecten richten zich op ecologische transitie en duurzame ontwikkeling. De projectoproep biedt een subsidie tot maximaal 3.500, 15.000 of 30.000 euro, afhankelijk van de schaal en ambitie van het project, inclusief ondersteuning, hulpmiddelen, training en netwerkmogelijkheden.

In tegenstelling tot een burgerbegroting is er geen publieke stemming over de projecten. Subsidies worden toegekend door een jury, die deels bestaat uit burgers met ervaring in projectrealisatie.

Indicatieve jaarplanning:

Mobilisatie en campagne om projecten te stimuleren (het hele jaar door)
Geïnteresseerde collectieven sturen een intentieverklaring om ondersteuning te ontvangen bij het opzetten van hun project en bij mobilisatie in de wijk.
Februari en september: jaarlijkse selectieperiodes
De participatieve vergadering wordt elk najaar gehouden.
De projecten worden gefinancierd en ondersteund voor een periode van een tot twee jaar, afhankelijk van de schaal van de projecten.

Doelstellingen

De hoofddoelstelling is om de transitie in Brussel te versnellen en de leefomgeving van de Brusselaars te verbeteren, door in te spelen op de behoeften van de wijkbewoners, met projecten die gericht zijn op milieuthema’s en mobiliteit. Deze projecten streven er niet alleen naar de kwaliteit van het Brusselse leefmilieu te verbeteren, maar ook om de sociale cohesie in wijken te versterken.

Volgens de richtlijnen moet: “Dit project vooral een collectief burgerproject zijn. Het moet door en voor de bewoners van de wijk worden opgebouwd, door de ideeën, motivaties, middelen en kennis van alle mensen samen te brengen. Het moet de kwaliteit van het leefmilieu beschermen, de consumptiegewoonten veranderen en de leefomgeving verbeteren.”

Mobilisatie

De oproep richt zich tot groepen burgers, buren, kennissen, vrienden, bewoners van hetzelfde gebouw, straat of wijk die samen een project willen ontwikkelen. De projectstuurgroep moet minimaal uit vijf personen bestaan en werken volgens een participatief proces. Ook feitelijke verenigingen en bepaalde soorten vzw's kunnen deelnemen.

Participatievorm

Het initiatief maakt gebruik van een online platform en een kaart. Hier kun je gefinancierde projecten vinden, volgen of eraan deelnemen.

Leefmilieu Brussel organiseert daarnaast ‘ontdekkingsparcours’ langs ondersteunde projecten en informatiesessies.

Resultaten

Het belangrijkste resultaat is de realisatie van de projecten. De kaart (bijgewerkt in 2019) toont:

214 projecten voor collectieve compostering
136 projecten voor duurzame voeding (programma Good Food)
249 projecten voor vergroening (programma groene wijken)
21 projecten om afval te verminderen

Daarnaast zijn er ongeveer zestig collectieve projecten, ontwikkeld tussen 2008 en 2017 onder het programma ‘Participatieve Duurzame Wijken’, door wijkcomités en burgercollectieven.

Leerproces

De participatie volgt hier een model van ondernemend burgerschap: zich organiseren om via een projectoproep financiering te verwerven. Dit model is gebaseerd op het financieringsbeleid voor het verenigingsleven en blijkt effectief om projecten te realiseren, zoals vergroening en collectieve compostering.

Het initiatief biedt een kader waarin mensen zich kunnen inzetten en ideeën en motivatie kunnen ontwikkelen in lijn met een algemene politieke koers, zoals de ecologische en burgerlijke transitie.

‘Vooruit met de wijk’ richt zich echter niet op het bespreken van lokaal beleid voor de begeleiding van burgerinitiatieven. In tegenstelling tot een wijkvergadering of burgerbegroting wordt er niet gediscussieerd of gestemd over lokale beleidskeuzes of projecten. Hierdoor valt ‘Vooruit met de wijk’ onder een “doe-democratie” waarin inzet als projectleider gewaardeerd wordt, in plaats van als bewoner of gebruiker van openbare diensten.

Deze aanpak maakt deel uit van een breder subsidiebeleid in het Brussels Gewest, met andere projectoproepen per categorie: www.environnement.brussels/guichet/appels-projets. Het risico van dit beleid is dat het verder gaat dan een loketfunctie voor kortetermijnfinanciering.