Waarom en hoe werk je een kader uit voor participatieve initiatieven?

Definitie

Een kader voor een participatief proces heeft als doel om:

• de doelstellingen, de strategie en het beheer te bepalen;
• aangepaste methodologische keuzes te maken wat betreft het ontwerp en de methoden;
• een mandaat te formuleren met duidelijke regels voor de personen die worden uitgenodigd om deel te nemen;
• te zorgen dat de resultaten meegenomen worden in publieke besluitvorming en opgevolgd

Een strategisch kader vertaalt een visie en een politiek draagvlak in een aangepast stappenplan.

Waarom een kader voor participatieve initiatieven?

Een kader biedt:

• een waarborg voor de relevantie en kwaliteit van een participatief proces;
• helderheid over de engagementen van alle betrokkenen en de manoeuvreerruimte;
• een basis voor het opvolgen van de engagementen.

Hoe werk je een kader voor participatieve initiatieven uit?

Gebruik deze 6 kernvragen om een relevant kader te ontwikkelen (geïnspireerd op de gids ‘Le Participatif’, opgesteld door de stad Lausanne.

De gids kan hier worden gedownload.

1. Waarom kies je voor participatie?

De redenen die burgerparticipatie rechtvaardigen, houden verband met de doelstellingen van participatie: de democratie democratiseren, sociale banden smeden, projecten verbeteren, of beslissingen accepteren en overheidsbeleid bekendmaken.

2. Wat zijn je ambities op het gebied van participatie?

Bepaal welk niveau van participatie je wil bereiken, binnen welk kader en met welke middelen. 

De participatieniveaus zijn gerangschikt volgens het gewicht dat in het proces aan participatie gegeven wordt, met als hoogste niveau de verandering van overheidsbeleid en de organisatie van publieke actie.

3. Welke manoeuvreerruimte is er beschikbaar? Welk deel van het project kan besproken worden?

Dit punt staat in direct verband met het vorige. Het is de directe vertaling naar de schaal van het desbetreffende project, waarvoor moet worden bepaald welk deel er opengesteld kan worden voor discussie en herziening en welke mogelijkheden er zijn voor ontwikkeling van het project na het participatieve initiatief.

Deze aspecten moeten transparant zijn en idealiter vooraf gecommuniceerd worden om wantrouwen en frustratie te voorkomen. De grenzen, d.w.z. de niet-onderhandelbare aspecten, moeten absoluut uitgelegd en idealiter gerechtvaardigd en beargumenteerd worden (bijvoorbeeld: om materiële, ecologische, politieke, sociale, technische of budgettaire redenen).

4. Welke financiële middelen zijn er beschikbaar?

De middelen, inclusief de beschikbare interne middelen, bepalen de duurtijd van de participatie, het format, of er al dan niet gebruik gemaakt wordt van externe dienstverleners.

5. Hoeveel tijd is er beschikbaar?

De planning (op korte en lange termijn) van een participatief initiatief is belangrijk: als er deadlines nageleefd moeten worden, dan is het ook belangrijk om tijd te schenken en zorg te dragen voor het participatieve initiatief.

Participatie in projectvorm, met vaste fasen, kan helpen om een ritme te creëren, maar het brengt ook het risico met zich mee dat mensen moeite hebben om hierin mee te gaan: sommige mensen hebben meer tijd nodig om tot een standpunt te komen of sluiten later aan in het proces.

• Het is vaak beter om te streven naar een zorgvuldig ontworpen en gestructureerde aanpak, met een gericht publiek en binnen een duidelijk tijdsbestek dat aansluit bij de projectdeadlines.
• Het initiatief moet zinvol zijn en de resultaten dienen snel teruggekoppeld te worden, zodat deze kunnen bijdragen aan het project. Op deze manier worden de betrokken personen daadwerkelijk gehoord en gewaardeerd.
• Het is belangrijk om het algemene tijdschema door te geven en regelmatig updates te communiceren over de voortgang.

Daarnaast moet ook rekening gehouden worden met de mogelijkheid dat participatie verder gaat dan de projectmodus voor een langdurig effect, vooral op het gebied van burgerschap en sociale cohesie. In dit opzicht kunnen participatieve initiatieven deel uitmaken van een vorm van continuïteit en duurzaamheid, bijvoorbeeld door het creëren van duurzame en lokaal verankerde ruimten.

6. Wat zijn de verantwoordelijkheden van de belanghebbenden?

Een participatief initiatief vereist samenwerking tussen verschillende complementaire actoren: overheidsdiensten, politieke actoren, participatieprofessionals, economische partners, instellingen en organisaties.

Een relevante analyse identificeert deze belanghebbenden, hun profielen en hun middelen, en stelt hun rollen, gewicht en machtsverhoudingen vast. Eenzelfde aanpak kan gebruikt worden op het niveau van de doelgroep.

Verdere info

• 21solutions: Witboek over burgerparticipatie