Waarom en hoe evalueer je een participatief proces?

Evaluatie van een participatief proces en participatieve evaluatie

De evaluatie van participatiemechanismen omvat de beoordeling van een specifiek participatief proces of van alle participatieve beleidsmaatregelen die in een gebied of door een organisatie worden uitgevoerd.
Participatieve evaluatie houdt in dat burgers betrokken worden bij de evaluatie van overheidsbeleid.

Waarom evalueren?

De evaluatie van participatieve processen heeft tot doel:

de processen en het beleid voor burgerparticipatie voortdurend te verbeteren;
het vertrouwen van politieke besluitvormers, het publiek en belanghebbenden in de resultaten van het participatieproces te versterken;
kennis op te doen en bij te leren.

Welke aspecten evalueren?

De evaluatie kan verschillende aspecten omvatten:

de tevredenheid van de participanten;
de kwaliteit van het proces;
de effectiviteit (relatie tussen doelstellingen en resultaten) en de efficiëntie (relatie tussen middelen en resultaten) van het participatiebeleid;
de invloed op het politieke systeem en het gebruik ervan in publieke actie.

Hoe evalueren?

De evaluatie kan via directe of indirecte bevraging gebeuren en moet niet beperkt blijven tot kwantitatieve vragen, maar ook kwalitatieve vragen omvatten.

Bij het bepalen van de evaluatiemethode is het belangrijk om te weten welk aspect je vooral wil beoordelen en op welk moment.

De drie vormen van evaluatie van een participatief proces

Zelfevaluatie wordt uitgevoerd door de personen die bij het proces betrokken zijn. Dit is vooral nuttig om een lopend project te verbeteren en deelnemers te helpen hun plaats erin te vinden.
Interne evaluatie wordt intern uitgevoerd, maar gaat breder dan de personen die bij het project betrokken zijn. Hiermee kunnen organisatoren de balans opmaken, zonder zich noodzakelijkerwijs te richten op dit ene proces, met de bedoeling om lessen te trekken voor andere projecten.
Externe evaluatie wordt uitgevoerd door een neutrale externe partij. Dit type evaluatie richt zich meestal op de kwaliteit van het proces en de relevantie van het participatiebeleid als geheel.

Kwaliteitscriteria

De evaluatie van participatieve procedures vereist een normatief referentiekader en kwaliteitscriteria als leidraad.

Veel online artikelen stellen dergelijke criteria voor en vertalen ze in gidsen en vragenlijsten.

Een gedetailleerde lijst met criteria is beschikbaar op de website van de OESO (in het Engels).

Feedbackmomenten

Feedbackmomenten, individueel of in groep, anoniem of open, kunnen georganiseerd worden met deelnemers, tijdens of na een sessie.

Het gaat dan niet om een echte evaluatie, maar eerder een algemeen principe van aandacht schenken aan de groep en aan de plaats die iedere persoon daarin inneemt. Met peilingen kan feedback verzameld worden over de situatie en kunnen eventuele problemen worden opgespoord en besproken om verbeteringen aan te brengen.

3 voorbeelden van evaluatiekaders voor participatie

1. De OESO-benchmarks voor de evaluatie van processen van deliberatieve democratie

De OESO heeft richtlijnen opgesteld voor de evaluatie van deliberatieve democratieprocessen: welke aspecten worden geëvalueerd, waarom, door wie en hoe.

De organisatie biedt ook een schema met een samenvatting van deze richtlijnen.

2. Aangepaste vragenlijsten – voor en na, intern en extern – door de Dienst Participatie van de Stad Brussel

De Dienst Participatie van de Stad Brussel biedt verschillende vragenlijsten die participatie evalueren vanuit verschillende perspectieven, op verschillende momenten en met verschillende actoren.

3. Gedetailleerde vragenlijsten voor een evaluatie a posteriori van burgervergaderingen

Deze vragenlijsten worden vooral gebruikt in het kader van de overlegcommissies van het Brussels Parlement. Ze vergelijken standpunten voor en na het participatieproces, om het proces van geïnformeerde opinievorming te bestuderen.