Wijkbudget Gent

Context

Om de levenskwaliteit van de inwoners te verbeteren en ze nauwer te betrekken bij haar stedelijk beleid, heeft Gent (265.000 inwoners) in een wijkbudget voorzien. Er wordt tussen 150.000 en 350.000 euro beschikbaar gesteld voor projecten op wijkniveau, voor een totaalbedrag van 6,25 miljoen euro. De bedragen die aan iedere wijk worden toegekend, variëren naargelang het aantal inwoners en de kwetsbaarheidsgraad van de wijk.

Er zijn twee rondes gelanceerd voor de 25 wijken. De eerste ronde ging van start in september 2020 voor de eerste 11 wijken. De tweede werd afgetrapt in september 2022 voor de volgende 14 wijken.

Doelstelling

Het wijkbudget wil de betrokkenheid van de burger en de sociale cohesie binnen de wijken versterken. Gentenaars worden aangespoord om hun ideeën te delen via een online platform. Iedere burger, organisatie, vereniging of bedrijf in Gent kan een idee voor zijn buurt voorstellen, uitwerken en delen. De projectdragers ontvangen vervolgens het budget en de steun die ze nodig hebben om hun idee samen met andere bewoners uit te voeren.

Voorstellen gevalideerd door de bewoners en die haalbaar zijn binnen de komende twee jaar worden vervolgens bestudeerd door het stadsbestuur.

Mobilisering, loting

De stad heeft ervoor gekozen om met gelote wijkpanels te werken in het kader van het Wijkbudget Gent. Tijdens de eerste ronde werden twee panels met 20 wijkbewoners geloot. Deze werkwijze vormt een aanvulling op de project- en ideeënoproep die openstond voor de hele bevolking.

Om de 20 wijkbewoners te loten, werden eerst 500 persoonlijke uitnodigingen per wijk de deur uitgestuurd. Wie zich kandidaat wilde stellen, deelde zijn gegevens via een onlineformulier of door een antwoordkaart in te vullen en terug te sturen naar Stad Gent. Via de telefoon werden de personen door de administratieve dienst van de gemeente gevraagd naar hun gezinssituatie (alleenstaand, alleenstaande ouder, koppel, met of zonder kinderen), hun opleidingsniveau en of ze van buitenlandse afkomst waren. Met deze informatie konden wijkpanels worden samengesteld die representatief waren voor iedere wijk (en niet voor de hele stad) op het gebied van geslacht, leeftijd en geografische spreiding, nationaliteit, gezinssituatie en sociale achtergrond. Bron: citizenlab, Wijkpanels en wijkbudgetten: Gent gaat all-in met participatie.

Tijdens de eerste ronde werden deze lokale panels georganiseerd in twee van de elf wijken: Drongen en Muide-Meulestede-Afrikalaan.

De rol van de wijkpanels bestaat erin een dialoog aan te gaan met de bedenkers van de ideeën die voor hun wijk naar voren worden gebracht in het kader van het wijkbudget. Ze geven advies over welke projecten uitgevoerd moeten worden en beslissen mee welke projecten een budget krijgen. De comités zorgen ervoor dat de aangedragen ideeën niet gewoon beantwoorden aan individuele wensen, maar dat ze ook tegemoetkomen aan de behoeften van de gemeenschap.

De leden van de wijkpanels hebben dan ook een beslissende stem in het hele proces:

1. Ze gaan een uitvoerige dialoog aan met de projectdragers
2. Ze selecteren de projecten
3. Ze houden toezicht op de uit te voeren projecten.

De panels komen vier keer bijeen over een periode van ongeveer anderhalf jaar:

1. Een informatiebijeenkomst aan het begin, in het najaar van 2020
2. Een wijkdialoog met de initiatiefnemers van de projecten in het voorjaar van 2021
3. Selectie van projecten in de zomer van 2021
4. Monitoring van de projecten in het voorjaar van 2022

Om de inzet van de panelleden te belonen, zal voor elke bijeenkomst een vergoeding worden betaald. Indien nodig zal bovendien worden gezorgd voor kinderopvang, vervoer, tolkdiensten...

Participatievorm

Wijkbudget Gent bestaat uit vier stappen. Het schema dat hier als voorbeeld wordt gegeven, is gebaseerd op de tweede ronde die plaatsvond in 2022-2023.

1. Idee: Van september tot november kunnen bewoners een idee of suggestie indienen. In december wordt nagegaan of het idee binnen het budget valt en of het ingediend is door een Gentenaar of Gentse organisatie.
2. Plan: Ontvankelijke ideeën worden tot een nauwkeurig plan uitgewerkt. Tijdens deze fase worden projectdragers uitgenodigd om samen te werken met andere bewoners. Indien nodig kunnen ze ook versterking inroepen. De Stad helpt de projectdragers om na te denken over aanpak, tijd en budget.
3. Project: Tot het voorjaar kunnen bewoners hun gedetailleerde project op het online platform indienen. Deze definitieve versie bevat een plan en een uitgewerkt budget. Als het voor iedere wijk vastgestelde budget niet toereikend is, wordt er door de gelote wijkpanels een selectie gemaakt.
   • De selectie kan plaatsvinden via een van de volgende methoden: gesprekstafels; wijkpanels; online en offline stemmen
   • Het college van burgemeester en schepenen keurt de lijst van geselecteerde projecten en de selectiewijze goed.
4. Uitvoering: De geselecteerde projecten worden binnen twee jaar uitgevoerd en afgerond. Het project moet een co-creatieve aanpak hanteren als antwoord op een concrete behoefte en/of uitdaging in de wijk en daarbij verschillende groepen bewoners bereiken. Via www.wijkbudget.gent kan je rechtstreeks in gesprek gaan met personen, die op je idee gereageerd hebben. Iedereen die wil helpen met het project kan zich ook aanmelden.

Bron: Stad Gent

Resultaten en follow-up

In de eerste ronde hebben 57 projecten een subsidie gekregen van de Stad. In de tweede ronde werden 93 projecten geselecteerd die de komende twee jaar ondersteund zullen worden. In totaal hebben 150 projecten een subsidie toegekend gekregen, wat neerkomt op 6,25 miljoen euro voor burgers en organisaties.

Op basis van het experiment met twee burgerpanels in de eerste ronde, waarbij twee wijken gebruik hebben gemaakt van deze methode om projecten te ontwikkelen en te selecteren, heeft de gemeente de optie uitgebreid naar 14 gelote wijkpanels in de tweede ronde. Binnen elk panel overleggen burgers over de projecten en adviseren ze de Stad over welke projecten gesubsidieerd moeten worden. De autoriteiten hebben alle adviezen opgevolgd. Na de verkiezingen in het najaar van 2024 wordt besloten of deze vorm van burgerbegroting in combinatie met burgerpanels al dan niet wordt verlengd.

Leerprocessen

De Stad heeft gekozen voor een stapsgewijze aanpak, waarbij ze in de eerste ronde in twee wijken (Drongen en Muide-Meulestede-Afrikalaan) een proefproject met een wijkpanel lanceert, om dan een grondige evaluatie uit te voeren en deze aanpak uit te breiden naar andere wijken.

In het voorjaar van 2022 evalueerde de participatiedienst van de Stad de eerste ronde van het wijkbudget en de werking van de gelote wijkpanels in Drongen en Muide-Meulestede-Afrikalaan.

Op basis van twee evaluaties die het cruciale belang van de gelote wijkpanels voor een echt inclusief en democratisch proces benadrukten, werden de grote lijnen van de tweede ronde van het wijkbudget bepaald. De Stad breidde deze aanpak vervolgens uit en besloot om in 14 wijken een panel op te richten.

De tweede evaluatie, gepubliceerd in april 2024, benadrukt de noodzaak om verdere inspanningen te leveren om jongeren en kansarme groepen bij het proces te betrekken, bijvoorbeeld via het maatschappelijk middenveld. Ondanks vertaalinspanningen en het werken met non-verbale methoden blijken de panels bijvoorbeeld te veeleisend te zijn voor een aantal mensen, vooral voor mensen van buitenlandse afkomst). Over het algemeen trekken deze panels meer mensen aan met een hoog opleidingsniveau, hoewel er sprake is van loting.

Tot slot is het van belang op te merken om een burgerbegroting niet alleen te zien als een "wedstrijd voor ideeën" van burgers, maar om ze ook de kans en de ruimte te geven te overleggen en een zekere mate van beslissingsbevoegdheid uit te oefenen.