Openbaar CNDP-debat: NEO-project, eiland Réunion

Context

Het publieke debat is een instrument van de participatieve democratie in Frankrijk. Het wordt georganiseerd door de “Commission nationale du débat public” (CNDP). De CNDP werd in 1995 opgericht na verhitte debatten over het milieu, met name rond de spoorverbinding TGV Méditerranée. Tot op vandaag moeten opdrachtgevers van grote projecten de commissie verplicht raadplegen. De overheid kan de commissie facultatief raadplegen over regionale planning of milieubeleid. Dit gebeurt om de relevantie van dergelijke projecten met het publiek te bespreken. Het idee is om het publiek zo vroeg mogelijk te betrekken bij het debat over de doelstellingen en belangrijkste kenmerken van de projecten, op een moment waarop het nog mogelijk is om deze aanzienlijk te herzien voordat het openbaar onderzoek plaatsvindt.

Een van de projecten die voorgelegd wordt aan de CNDP is het project “Nouvelle Entrée Ouest” de Saint-Denis (NEO) aan Le Barachois, de kust van Saint-Denis de la Réunion, aan de Indische Oceaan. Het is een iconische plek die wordt gekenmerkt door de geschiedenis en de cultuur van het eiland. Het NEO-project voorzag in de aanleg van een brede strook aan de kust, van 5 tot 16 hectare, met vrijetijdsvoorzieningen, sportvoorzieningen, een natuurlijk zwembad, bars, restaurants en esplanades, en voorzag ook in de herinrichting van de hoofdweg, waarbij vijf verschillende oplossingen werden voorgesteld aan het publiek.

Doelstelling

Het lokale publieke debat over het NEO-project liep van 15 september tot 31 december 2020. Het doel was om het standpunt van het publiek te weten te komen over de vijf verschillende oplossingen voor de aanleg van de weg, en ook over de mogelijke alternatieven voor het project en de gevolgen ervan voor het milieu.

Mobilisatie en werving

Het bijzondere aan dit publieke debat is dat er voorafgaand aan het publieke debat een burgerconferentie is georganiseerd om te bepalen hoe het onderwerp moest worden benaderd, welke belangrijke thema's en controverses prioritair behandeld moeten worden en welke doelgroepen het meest betrokken zijn. Het deliberatieproces werd daarom gebruikt vóór het publieke debat, om het te helpen kaderen.

De 60 personen die deelnamen aan de burgerconferentie bepaalden ook welke mobilisatie- en communicatiekanalen voor het debat gebruikt zouden worden. Zo kwamen ze met het idee om de bevolking te mobiliseren door lokale picknicks te organiseren (met de naam “Neo an kamarad”). Ze haalden de mosterd bij de lokale zondagse gewoonten en de gezellige picknicks op het eiland Réunion. Het doel was om alledaagse ontmoetingen te gebruiken om deel te nemen aan het debat en mensen te betrekken door vragen over het NEO-project elektronisch te beantwoorden.

Na analyse werden deze bijdragen opgenomen in het eindverslag van het debat. De deelnemers van de burgerconferentie besloten ook om “debatambassadeurs” aan te wijzen. Die moesten ervoor zorgen dat iedereen in hun onmiddellijke omgeving op de hoogte was van het debat en wist hoe deelname mogelijk was. Burgers toestaan om de voorwaarden van het debat mee vorm te geven, zorgde ervoor dat de legitimiteit en acceptatie ervan werd versterkt en dat de voorwaarden van het publieke debat ook konden worden aangepast aan de lokale context.

Participatievorm

Het Maison du débat, het debathuis, was de ideale plaats voor een debat over Le Barachois. In de namiddag was het huis open voor het publiek, zodat burgers toegang hadden tot informatie over het project en ze konden deelnemen aan het debat. Via maquettes en een virtualrealitytafel konden bezoekers op een visuele manier kennismaken met de verschillende bestudeerde trajecten. Ze konden ook de toekomstige ruimten zelf ontwerpen en een beter begrip krijgen van de problemen die komen kijken bij stedelijke planning.

Daarnaast richtten drie thematische participatieve workshops zich op de thema's die door de burgerconferentie waren vastgesteld: herinrichting, openbare ruimte en mobiliteit. Het idee was om de standpunten over de behandelde thema’s te leren kennen van experten en van verschillende actoren in de sociale en milieudemocratie (milieuverenigingen, vertegenwoordigers van personen met een handicap, professionals, vertegenwoordigers van instellingen, transporteurs, enzovoort).

Resultaten en gevolgen

Aan het einde van de procedure analyseerde de CNDP alle argumenten die het publiek tijdens het debat naar voren had gebracht. Daaruit bleek dat er een diepe kloof bestond tussen de belangrijkste zorg van het publiek, dat een oplossing wilde vinden voor verkeersopstoppingen, algemene mobiliteitsproblemen en het gebrek aan openbaar vervoer, en de opdrachtgevers, die een economisch en toeristisch aantrekkelijke locatie langs de kust willen creëren. Nadat de CNDP de opdrachtgevers had gevraagd om te reageren op de vragen en kritiek van het publiek en zij niet in staat waren om een voldoende en bevredigend antwoord te geven, is het NEO-project tot nader order opgeschort. Naar aanleiding van het verzoek van het publiek om een openbare raadpleging over het openbaar vervoer op het hele eiland, adviseerde de CNDP om de États généraux des mobilités op te richten, een staten-generaal voor mobiliteit, die plaatsvond van mei tot december 2023.

Leerprocess

In totaal hebben 8 000 mensen actief deelgenomen aan het debat, door een schriftelijke of online bijdrage te leveren, een publiek evenement bij te wonen of het debathuis te bezoeken. Volgens de CNDP haalde het debat een van de hoogste deelnamepercentages voor een lokaal debat. Het organiseren van een burgerconferentie voorafgaand aan het publieke debat lijkt een effectieve manier te zijn geweest om het debat meer zichtbaarheid te geven en relevanter te maken voor de lokale context. Dankzij de mogelijkheid om schriftelijke opmerkingen in te dienen in het “notitieboekje voor belanghebbenden” kon een brede dialoog over mobiliteit worden gevoerd en konden actoren uit het maatschappelijk middenveld, belanghebbenden en politieke partijen actief bij het debat worden betrokken. Daarnaast genoot het debat een relatief grote zichtbaarheid dankzij de partnerschappen met de lokale media, met name het radiostation RTL Réunion en de openbare omroep Réunion La 1ère, wat heeft bijgedragen tot een hoge mate van transparantie.

Vanwege de coronapandemie konden sommige mondelinge debatvormen niet doorgaan. Daardoor werd er veel nadruk gelegd op schriftelijke vragenlijsten, wat erg nadelig is voor de inclusie van lager opgeleide, buitenlandse of jonge mensen.