Praktijkvoorbeeld: Het project Vorm 3010 in Leuven

Context en doelstellingen

Vorm 3010 was een inspraakproject, georganiseerd in 2021-2022, om na te denken over de mobiliteit en ruimtelijke ontwikkeling van Kessel-Lo. Kessel-Lo, een deelgemeente van de stad Leuven met postcode 3010,is een snelgroeiende deelgemeente en heeft ondertussen meer inwoners dan Leuven-centrum zelf. Verschillende grote aanvoerwegen voor pendelaars naar Leuven lopen op haar grondgebied en ook het drukke treinstation ligt tussen Leuven en Kessel-Lo. Door de combinatie van de dichtbevolkte wijken met heel veel transitverkeer en de grote klimaatambities die de stad Leuven heeft uitgesproken met het project Klimaatneutraal 2030 ziet de stad zich genoodzaakt om de mobiliteit en ruimtelijke ordening voor KL opnieuw vorm te geven.

Mobilisatie en participatievorm

Centraal in de opzet van dit project stond een continue wisselwerking tussen verschillende vormen van burgerinspraak in nauwe samenwerking met de stadsdiensten en een ontwerpbureau. Tijdens het project organiseerde Stad Leuven:

een gesloten én een open burgerbevraging;
een geloot burgerpanel;
infomarkten;

Omdat het om een belangrijk project ging, is er zeer veel in geïnvesteerd door de stadsdiensten. Er werd op voorhand een hele proces-architectuur uitgetekend waarbij ook externe expertise werd betrokken. Indien nodig volgden de leden van de administratie ook workshops of trainingen om extra vaardigheden rond bepaalde participatietechnieken te verfijnen. De communicatiedienst van de stad heeft doorheen heel het project naar de bredere bevolking informatie verstrekt, onder meer via het magazine van de stad.

Centraal in het participatieproces stond het gelote burgerpanel. Het maakte bij iedere stap telkens afwegingen op basis van de input van andere burgers om een nieuwe stap te zetten in de ontwikkeling van het plan. Met het panel wilde de Stad een zeer representatief staal van de bevolking te betrekken en ervoor zorgen dat een niet-activistische burgergroep betrokken was bij de ontwikkeling van de plannen. Verschillende actiegroepen waren immers al lang rond dit thema actief en hadden al heel wat wegen gevonden om de politiek te bereiken of inspraakmogelijkheden te benutten. Men wou deze groepen zeker betrokken houden tijdens het proces, maar niet de hoofdrol laten spelen.

Tijdens de diagnosefase

Online bevraging

Als eerste stap in het proces konden de inwoners van Kessel-Lo in het begin van 2021 gedurende één maand hun mening geven over 9 stellingen rond mobiliteit, duurzaamheid en samenleven in hun wijk. Een van de innovatieve elementen bij de online bevraging was dat deelnemers via een simulatie onmiddellijk te zien kregen welke invloed bepaalde keuzes qua mobiliteit zou hebben op de publieke ruimte. De bevraging werd ingevuld door 3619 burgers, wat ongeveer 14% is van alle meerderjarige inwoners. De respons op deze eerste bevraging had een goede genderbalans, maar meer dan 80% van de deelnemers had een diploma Hoger Onderwijs. De bevraging vatte in die zin dus niet de volledige variatie aan inwoners van Kessel-Lo.

Burgerpanel

De stad Leuven heeft een uitgebreide participatie-ervaring en was zich bewust dat verschillende inspraakmethoden doorgaans een verschillende mate van representativiteit zouden kennen. Aangezien dit project een grote impact zal hebben op alle bewoners van Kessel-Lo, was het dus noodzakelijk ook een methode te voorzien die heel hard op representativiteit zou inzetten. Daarom werd gekozen voor een geloot burgerpanel dat gedurende een jaar een centrale rol zou spelen in het ontwerpen van dit mobiliteitsplan voor KL. Hiertoe werden 2000 mensen aangeschreven die willekeurig uit het bevolkingsregister werden geloot. Uit de 148 positieve antwoorden werd door een gespecialiseerde software een groep willekeurig samengesteld die moest voldoen aan zes criteria voor representativiteit: leeftijd, geslacht, opleiding, wijk van KL, woningtype (type huis, appartement) en tot slot belangrijkste vervoersmiddelen (men kon twee belangrijkste vervoersmiddelen aanstippen voor dagelijks gebruik).

Dit panel ging aan de slag met de input van de online bevraging en stelde op basis daarvan 10 grote prioriteiten vast waaraan het hertekenen van Kessel-Lo zou moeten voldoen.

Brede burgerbevraging

Op basis van deze tien prioriteiten werd opnieuw een brede burgerbevraging georganiseerd. Dit keer werden inwoners gevraagd hoe ze hun buurt concreet zouden vormgeven op basis van de prioriteiten bepaald door het gelote burgerpanel. De input ging terug naar het gelote burgerpanel. Samen met experts en mensen uit de stadsdiensten werden hierop 28 doelstellingen vast voor het finale plan. Op basis daarvan konden de eerste “ruwe scenario’s” worden uitgewerkt van het mobiliteitsplan.

Tijdens de fase van voorontwerp

Een echt mobiliteitsplan uitwerken is een technische en tijdrovende taak. Het waren de stadsdiensten die op basis van de burgerinput en andere gegevens (zoals mobiliteitsdata) een concrete eerste versie van het mobiliteitsplan uitwerkten.

Infomarkten en gesprekstafels

Eens er meer een concreet plan was en het niet bleef bij meer algemene principes, was er nood om de ruwe scenario’s af te toetsen bij de brede bevolking. Tegen april 2022 werden daarom “infomarkten” en “gesprekstafels” georganiseerd met bewoners om feedback te verzamelen op dit eerste plan. Om deelname te stimuleren werd over deze markten ruim gecommuniceerd door de stadsdiensten in de wijken, o.m. door uitnodigingen te bussen.

Als laatste stap werd dit alles – het eerste plan en de burgerfeedback – door het burgerpanel getoetst aan de initiële 28 doelstellingen die het had vastgelegd.

Resultaten en follow-up

Op basis van al deze gegevens werkten de stadsdiensten een finale versie van het mobiliteitsplan uit en dit werd in juni 2022 goedgekeurd door de Leuvense Gemeenteraad.

Tijdens de uitvoeringsfase van de concrete maatregelen en de openbare werken die worden georganiseerd om dit plan uit te voeren, blijven de stadsdiensten continu burgers betrekken, o.m. via rondetafelgesprekken.

Het project Vorm 3010 in Leuven