Burgerpanel over gemeentelijke fusie in Wichelen

Context

In een aantal gemeenten in Vlaanderen, zoals Eeklo, Kaprijke en Wichelen, hebben lokale overheden burgerpanels opgericht om de mening van de inwoners over een gemeentefusie te verzamelen. Een dwarsdoorsnede van burgers uit elke gemeente kreeg de kans om hun mening over het onderwerp te geven. Het gebruik van burgerpanels als onderdeel van gemeentelijke fusies is nieuw en helpt om het draagvlak voor beslissingen te vergroten.

Doelstelling

In 2022 richtte de gemeente Wichelen een burgerpanel op om de mogelijkheid te bespreken van een fusie met de gemeenten Laarne, Lede, Dendermonde, Wetteren en Berlare. Vierentwintig burgers, van alle leeftijden en uit alle deelgemeenten, werden uitgeloot om lid te worden van een ‘spiegelgemeenteraad’. De organisatoren kozen deze naam, omdat de gelote personen een afspiegeling moesten zijn van alle burgers van Wichelen, waarbij ze eveneens samenwerken met de verkozen vertegenwoordigers.

Participatievormen

Het proces verliep in drie fasen. Allereerst werden de deelnemers in detail geïnformeerd over de mogelijke voor- en nadelen van een fusie. Onafhankelijke experts van het Agentschap voor Binnenlands Bestuur en de KU Leuven werden uitgenodigd om hun visie op het debat te geven. Tijdens de tweede fase presenteerden de potentiële partners hun gemeente en konden de deelnemers vragen stellen. Burgers die niet geloot waren, hadden de mogelijkheid om de sessies live te volgen via YouTube. Dankzij deze eerste twee fasen konden de deelnemers zich voorbereiden op de derde fase: de beraadslaging over het debat rond de fusie en het formuleren van een advies dat werd ingediend bij de gemeenteraad en het college van burgemeester en schepenen.

Tijdens de beraadslagingen konden de deelnemers de pro’s en contra’s tegen elkaar afwegen en bijkomende conflictpunten bespreken. Op deze basis werd naar een akkoord gezocht; bij gebrek aan consensus op deze manier, zou er een stemming worden georganiseerd.

Resultaten en follow-up

Op 17 september 2022 sprak het burgerpanel zich uit voor de fusie. De groep heeft twee scenario's voorgelegd aan politici voor hun beslissing. In het eerste scenario ging de groep akkoord met een fusie met Wetteren en Laarne, terwijl in de tweede configuratie werd voorgesteld om met Laarne en Berlare te fuseren. De deelnemers stelden ook een aantal voorwaarden aan de fusie: ze wilden het dorpse karakter en de plaatsnamen van de verschillende gemeenten behouden. Bovendien wilden ze alleen fuseren met gemeenten met eenzelfde visie op gemeentelijk beleid, vooral op het vlak van mobiliteit, diensten, milieu en jeugd. Ze drongen er ook op aan dat elke gemeente hetzelfde niveau van dienstverlening zou behouden, hetzij via een lokaal loket, hetzij via een mobiel loket dat van dorp naar dorp rijdt. Tot slot wilden ze fuseren met gemeenten die over voldoende financiële middelen beschikten. Op dit advies van de burgers moet een gemotiveerde reactie komen, maar het advies is niet bindend voor de gemeenteraad.

Welk gevolg werd hier verder aan gegeven? In Wichelen werd het advies van het burgerpanel voorgelegd aan de gemeenteraad, die er nota van nam. Vervolgens legde de gemeente de vraag naar een mogelijke fusie officieel voor aan elk van de vijf buurgemeenten. Er werden besprekingen gevoerd tussen de schepencolleges van de betrokken gemeenten en de gemeentesecretaris en de burgemeester van Wichelen. De resultaten van deze gesprekken werden doorgegeven aan de gemeenteraad en het burgerpanel. Het burgerpanel kon zijn mening geven over deze resultaten tijdens een debat dat ook online werd uitgezonden. De conclusie [nvdr. vanaf april 2024] is dat de burgers gedeeltelijk teleurgesteld zijn in de resultaten, aangezien de andere gemeenten niet voor een fusie hebben gekozen, maar dat ze hebben de hoop op een mogelijke fusie in de toekomst niet opgegeven.

Leerproces

Voor gemeenten die van plan zijn te fuseren, is het voorbeeld uit Wichelen bijzonder interessant. Het feit dat de burgers van Wichelen inspraak kregen in het besluitvormingsproces voordat de beslissing werd genomen om te fuseren, is een echte stap vooruit. In de toekomst zal ook de vraag rijzen hoe de andere gemeenten waarmee een fusie is gepland hun burgers zullen raadplegen, en wat er zal gebeuren als een van de burgerpanels zich vóór de fusie uitspreekt, maar het burgerpanel van de andere gemeente tegen.